هدف از عزاداری محرم چیست؟
هدف از عزاداری محرم چیست؟ اهداف عزاداری های محرم نباید فقط به ابراز غم در مصیبت اباعبدالله الحسین (ع) منتهی بشود، بلکه اهداف مهم دیگری نیز هستند که در ادامه، برخی از آنان بیان شده است.
عزاداری و گریه بر مصیبت های امام حسین (ع) تنها هدف برگزاری مراسمات ماه محرم الحرام نمی‌باشد بلکه این عزاداری ها، اهداف بزرگی دارند که برخی از اهداف عزاداری محرم را می‌توان اینگونه توصیف کرد: تقویت روح استکبار ستیزی، بصیرت افزایی، حفظ مکتب و شریعت امامان، تزکیه نفس، معرفی اهل بیت معصوم (ع) به عنوان الگو مسلمانان، وحدت میان امت مسلمان، معرفی اسلام حقیقی به جهانیان، کسب معنویت و تعلیم معارف دینی، اهداف والایی که اگر مسلمین به آن ها توجه کنند، بسیاری از مشکلات جامعه اسلامی را می‌توان بر طرف کرد. در ادامه به بررسی برخی از این اهداف می‌پردازیم.
تقویت روح استکبار ستیزی و بصیرت افزایی
یکی از دلایل پیدایش واقعه کربلا، نبود بصیرت جامعه اسلامی است که امروزه بایستی جامعه اسلامی از این ایراد بزرگ دور بماند. با کمی دقت در می‌یابیم که یکی از آثار و اهداف عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، بصیرت افزایی و شناخت مستضعف و مستکبر، حق و غیر حق است و از آن جهت که دیانت از سیاست جدا نیست، بایستی یک از تأثیرات عزاداری های محرم، تقویت روح استکبار ستیزی و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار باشد. امام خمینی (ره) در سخنی، ماه محرم را اینگونه بیان می‌کنند: «با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد؛ ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد، ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطل بر جبهه ستمکاران و حکومت‌های شیطانی زد، ماهی که به نسل‌ها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سر نیزه را آموخت، ماهی که شکست ابر قدرت‌ها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند.»
امام خمینی (ره) درباره اهمیت این موضوع با اشاره به این که عزاداری امام حسین (ره) يك ملت را برای مقاصد اسلامی بسيج مي‌كند، می‌گویند: «مجلس عزا فقط برای ثواب بردن از گریه و غم و اندوه نیست، بلكه هدف مهم آن، قضيّه سياسي است كه ائمه ما در صدر اسلام نقشه اش را كشيده‌اند كه تا آخر باشد.» مقام معظم رهبری با نفی هیأت سکولار اظهار می‌کنند: «هیأت ها نمی‌توانند سکولار باشند؛ هیأت امام حسینِ سکولار ما نداریم! هر کس به امام حسین (ع) علاقه‌مند است یعنی علاقه‌مند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین (ع) این است.»
عزاداری و گریستن برای شهدای کربلا، تجدید بیعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذیه فکری و روحی با این مکتب است.
گریه بر مصیبتهای امام حسین(ع) ثواب و فضیلتهای فراوانی دارد چراکه اشک ریختن در عزای حسین(ع) نشانه پیوند قلبی با اهل بیت (ع) و سیدالشّهدا (ع) است. شهید مطهری درباره آثار گریه برای شهید اینگونه می‌گوید: «گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح معنوی و موافقت با نشاط و حرکت او است». گریه در فرهنگ عاشورائیان سلاح همیشه برّانی است که فریاد اعتراض به ستمگران را دارد. اشک زبان دل است و گریه فریاد عصر مظلومیت، رسالت اشک نیز پاسداری از خون شهید است. امام خمینی(ره) گریه کردن در عزای امام حسین (ع) را زنده نگه داشتن نهضت و گریه بر مظلوم را فریاد مقابل ظالم می‌دانند. هم چنین در جلد سیزدهم کتاب صحیفه نور، امام خمینی (ره) ضمن بیان اینکه گريه ما سياسي است می‌گویند: «با همين اشك، سيل جريان مي‌دهيم و خرد مي‌كنيم سدهايي كه در مقابل اسلام ايستاده است.»
ایجاد وحدت و تقویت ارتباط میان مسلمانان
ایجاد وحدت و تقویت ارتباط میان مسلمانان یکی دیگر از اهداف بلند عزاداری های محرم است. جامعه مسلمان برای رسیدن به خواسته های خود نیازمند هماهنگی و ارتباط های قوی و پیوند عاطفی میان تک تک افراد است. مناسبت های مذهبی بهترین فرصت برای تقویت وحدت و شرح مسیر پیش روی جامعه اسلامی است، که ماه محرم به عنوان یکی از مهم‌ترین این فرصت ها به شمار می‌رود. عزاداری های محرم از جامعه ای پراکنده، قدرتی بزرگ می‌سازد و امت مسلمان را در برابر نفوذ دشمن متحد می‌کند. این نوع تقویت وحدت را می‌توان در راهپیمایی عظیم اربعین حسینی به وضوح مشاهده کرد. امام خمینی (ره) که عزاداری را عاملی بی نظیر برای کسب هماهنگی و وحدت می‌دانند، در این باره این چنین بیان می‌کنند: «همه روضه بخوانند، همه گريه بكنند، از اين هماهنگ تر چه؟ شما در كجا سراغ داريد كه يك ملّتي اين طور هماهنگ بشود؟ كي اين ها را هماهنگ كرده؟ اين ها را سيّد الشهداء عليه السلام هماهنگ كرده است، در كجاي عالم سراغ داريد مردم اين طور هماهنگ باشند، اين هماهنگي را از دست ندهيد.»
کسب معنویت و تعلیم معارف دینی
امام حسین (ع) به منظور احیای دین قیام کردند و به همین منظور باید احیای دین و ترویج معارف دینی به عنوان یکی از اهداف عزاداری مورد توجه قرار گیرد. شیعیان با حضور در مراسم عزاداری محرم و با کسب معنویت و تزکیه نفس، خود را در برابر نفوذ شیطان بیمه می‌کنند. محبان اهل بیت (ع) با عزاداری بر مصیبت های امام حسین (ع) پیوند عاطفی قوی بین خود و امام معصوم (ع) ایجاد می‌کنند که این ارتباط عاطفی باعث می‌شود فرد پس از عزاداری سعی کند ویژگی های محبوب را در خود تقویت کند. هر مراسم عزاداری باید پایگاهی باشد برای روشنگری احکام شرعی و تعلیم معارف دینی چراکه هدف فقط ذکر مصیبت های امام حسین (ع) و خاندان ایشان نمی باشد بلکه عمل به توصیه های امامان (ع) بایستی مورد توجه قرار بگیرد، به همین منظور سخنان واعظان دینی در زمینه اصول و احکام دینی و پیام های اخلاقی و اعتقادی فرصتی مناسب برای تعلیم معارف دینی است.
گزیده ای از نظر یک پروفسور آمریکایی درباره محرم و عاشورا
پروفسور پیتر ج. چلکوفسکی (Peter J. Chlkowski)،دانشمندآمریکایی لهستانی‌تبار،از دانشمندان متخصص فرهنگ ایران است که هم اکنون استاد رشته‌های مطالعات خاورمیانه، شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی در گروه مطالعات اسلامی و خاورمیانه دانشگاه نیویورک است.
وی در گفت‌و‌گو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری فارس، روایت جالبی از داستان کربلا دارد:
جایی که با محرم آشنا شدم
فارس:شما یکی از معروف ترین محققان غربی در حوزه محرم و عاشورا هستید. از آشنایی خود با محرم بگویید.
چلکوفسکی:درباره آشنایی با محرم و عاشورا باید بگویم که قبل از اینکه به ایران سفر کنم چیز زیادی درباره محرم نمی دانستم و زمانی که برای ادامه تحقیقاتم به شهر رشت سفر کردم مصادف بود با ماه محرم و آنجا با یک اجرای تعزیه مواجه شدم. آنجا خیلی شیفته این مراسم شدم و باید اعتراف کنم که یک شبه عاشق محرم شدم. این نمایش برای من که هنرهای نمایشی در لهستان خوانده بودم فوق‌العاده بود. از آن زمان شروع کردم به تحقیق و نوشتن درباره تعزیه و محرم. از این نمایش به قدری هیجان‌زده و شگفت‌زده شده بودم که از آن روز به تحقیق درباره عاشورا و محرم پرداختم.
هنر تعزیه مرا با محرم آشنا کرد
چیزی که در ابتدا من را به عاشورا و محرم علاقه‌مند کرد – به دلیل اینکه اطلاعی از واقعه عاشورا نداشتم – هنر تعزیه بود. رسم و اجرای فوق العاده ای است. اینکه نقش‌ها دیالوگ خود را با شعر بیان می‌کردند و رنگ‌هایی به‌کار می‌رفت که آدم خوب‌ها و آدم بدها با آن تفکیک شده بودند. من درباره تعزیه تحقیقات گسترده‌ای در کشورهای مختلف دنیا کرده‌ام و ماحصل تحقیقاتم را در یکی از کتابهایم آورده‌ام.
تعزیه امام حسین در منطقه کارائیب در قرن 19
فارس:امکان دارد یکی از مواردی که در مورد تعزیه و محرم در کشورهای دیگر بررسی کرده‌اید، بگویید؟
چلکوفسکی:در قرن 19 میلادی در منطقه کارائیب، انگلیسی‌ها کارگران سیاه‌پوست را در مزرعه‌های نیشکر به خدمت گرفته بودند و آنها را استثتمار می‌کردند و این کارگران سیاه پوست با انگلیسی ها درگیر شدند ولی از ادامه کار زیر سلطه انگلیسی ها که برای آنها به معنای بردگی بود کنار کشیدند و فرار کردند. به همین خاطر انگلیسی ها برای جبران نیروی کار در مزرعه های نی شکر هزاران نفر را از هند به این منطقه آوردند. جمعیت هندی هایی که به این منطقه آمده بودند مراسم عاشورا را برای دور هم جمع شدن و نشان دادن خود به مردم بومی منطقه انتخاب کردند با وجود اینکه اکثر آنها مسلمان و شیعه نبودند.
این مراسم در این منطقه رفته رفته بومی شد و به نام تجا که شکل تغییر یافته تعزیه بود برگزار شده است. در این مراسم حسینه های خواصی که ارتفاع سقف آن بسیار بلند بود برپا می شود و از رنگ های متنوعی استفاده می شود.
شیفته شخصیت حضرت عباس هستم
فارس:چه کسی در واقعه عاشورا شما را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است؟
چلکوفسکی:من به‌صورت خاص شیفته شخصیت “حضرت عباس” هستم. من مقالات زیادی را درباره ایشان نوشته و چاپ کرده‌ام و متون زیادی را درباره مراسمی که به حضرت عباس مرتبط می‌شود، جمع‌آوری کرده‌ام.
حضرت عباس به روایت چلکوفسکی
فارس:اگر بخواهید حضرت عباس را برای مخاطبان آمریکایی معرفی کنید، چه می‌گویید؟
چلکوفسکی:عباس جنگ‌آور، آزادی‌خواه و مدافع شجاع و بی‌باکی است که از حسین و خانواده‌اش محافظت کرد.عباس فردی است که شما در فارسی به آن می‌گویید: پهلوان، عباس، پهلوان واقعی بود. او از حسین و خانواده او تا آخرین لحظه محافظت می‌کند. او زمانی که می‌رود برای کودکان آب بیاورد دستانش را از دست می‌دهد بعد مشک را به دهان می‌گیرد و زمانی که می‌بینند او ایستادگی می کند و به راه خود ادامه می‌دهد،او را می‌کشند.
دردناک‌ترین حادثه کربلا به روایت کارشناس آمریکایی
فارس:دردناک ترین حادثه کربلا از نظر شما کدام حادثه است؟
چلکوفسکی:تشنگی کودکان در خیمه‌ها و طلب آب از عباس داستان دردناکی دارد که مرا واقعاً تحت تاثیر قرار می‌دهد.
فارس:مردم ایران همه علاقه زیادی به حضرت عباس دارند و مراسم زیادی با نام ایشان برگزار می‌شود.
چلکوفسکی:من عاشق مراسمی هستم که نذر حضرت عباس می‌کنند. مانند سفره حضرت عباس من بسیار در آیین سفره حضرت عباس دقت کرده‌ام و مشاهده کرده‌ام که چقدر زنان شیعه و زنان ایرانی اعتقاد به این رسم دارند ولی متاسفانه من هیچ‌گاه نتوانستم در این مراسم شرکت کنم چون این مراسم را زنان برپا می‌کنند. من شاهد بوده‌ام زنانی را که نذر سفره حضرت عباس کرده‌اند و حاجت گرفته‌اند. برای مثال زنی که بچه‌دار نمی‌شد و از این طریق توانست حاجت خود را بگیرد
منبع : سازمان صدا و سیما خراسان شمالی و باشگاه خبر نگاران جوان
تهیه کننده : جمشید بیات ( کارشناسی ارشد علوم قر آنی ) و ( معاون پرورشی دبیرستان )
تایید کننده : رسول سمیعی ( معاون آموزشی دبیرستان )