چگونه بفهمم گفتار کودک رشد طبیعی را دارد؟
این ها سوالاتی است که معمولا ذهن هر مادری را از حدود ۱ سالگی فرزندش به خود مشغول میکند. اولین لبخند کودکتان ممکن است مانند اولین قدم های او شما را هیجان زده کند، اما زمانی که صحبت های او را می‌شنوید متوجه خواهید شد که این توانایی یکی از منحصر به فرد ترین توانایی های ذات بشر است. سرانجام او از کلمات استفاده میکند تا به شما بگوید چه نیازها و احساساتی دارد!
سخن گفتن یک مهارت آموختنی است که در بین همه انسان ها از یک الگوی خاص پیروی میکند و معمولا ترتیب مشخصی از مراحل را در بر دارد. اختلال در رشد گفتار و زبان ممکن است موجب اختلال در رشد اجتماعی، تحصیلی و رفتاری کودک شود. هرچه این اختلالات زودتر تشخیص داده شوند، احتمال پایدار شدن یا شدیدتر شدن آنها کمتر خواهد شد.
رشد گفتار
والدین گرامی:
توجه داشته باشید، آنچه در مورد مراحل رشد کودکان بیان می‌شود، میانگین سنی را نشان می‌دهد که یک مهارت خاص در کودک سالمی که اطرافیان او فقط با یک زبان صحبت می‌کنند، ظاهر می‌شود! از آنجایی که کودکان باهم تفاوت هایی دارند، ممکن است در یک محدوده سنی بعضی زودتر و بعضی دیرتر مهارتی را بدست آورند. اما اگر بروز این مهارت خارج از محدوده صورت گیرد، مشاوره با یک متخصص گفتار و زبان ضروری است.
نوزادان قبل از اینکه یاد بگیرند چگونه صحبت کنند، باید یاد بگیرند که صداهای زبان چگونه هستند. در ابتدای تولد گریه تنها شکل ارتباطی کودک است. در اوایل کودکی، همه گریه های کودک به نظر مشابه می‌رسند اما والدین انواع مختلف گریه ها را که بخاطر گرسنگی، ناراحتی،خستگی و حتی تنهایی اتفاق می افتند، تشخیص می‌دهند. پاسخ دادن به گریه های کودکتان با یک لحن راحت و همراه با کلمات، ضروری است تا کودک شما یاد بگیرد به عشق و امنیت از طرف شما اعتماد کند.
رشد گفتار تا دو سالگی:
اگر چه هر کودک ممکن است به شکل خاص خود رشد کند، ولی برخی از الگوهای کلی وجود دارند که تقریبا میان تمام کودکان مشابه هستند:
یک تا ۳ ماهگی
کودک در موقعیت های مختلف و به شکل های متفاوتی گریه میکند. این گریه در واقع نوعی حرف زدن با اطرافیان است.
کودک صداهایی تولید میکند که منعکس کننده حالات و فعالیت های حیاتی و زیستی اوست.
سروصداهای ناشی از تنفس، خوردن و دفع به صداهای نباتی منجر می‌شود.
در ۲ ماهگی به مرور توانایی کنترل عضلات برای شروع و پایان صداسازی و حرکات دهانی پدیدار می‌شود.
در ۲ ماهگی صداهای /ک/-/گ/ تولید میکند.(cooing)
در ۲ ماهگی همخوان های(صامت) /ق/ و /گ/ را به تنهایی تولید میکند.
در ۳ ماهگی نوزاد شروع به تولید صداهایی با ویژگی های بغبغو یا زمزمه یا غرغر کردن(cooing) میکند و همخوان واکه (صامت مصوت) را مثل /قا/ ترکیب میکند.
بنظر می‌رسد کودک روی صداهای شبه واکه مانند (aah) و (ohh) تمرکز دارد و در ۳ ماهگی خندیدن را شروع میکند.
۴ تا ۶ ماهگی
هنگام بازی یا صحبت کردن با او (مخاطب قراردادن او) صداهایی تولید میکند.
برای ابراز لذت و نارضایتی صداسازی میکند.
در ۴ ماهگی همخوان های خلفی به قدامی تبدیل میشوند. مثل /با با با/ (babbling)
به موسیقی توجه میکند.
می‌خندد و جیغ می‌زند.
تولید صدا با زبان و لب (raspberry)
کنترل زبان بیشتر می‌شود و نوزاد میتواند وقت بیشتری را صرف گوش کردن به صداسازی خود کند و لذت ببرد.
در ۶ ماهگی آواسازی آهنگین با صامت ها مثل /دادادا/ اتفاق می‌افتد.
در ۵ تا ۶ ماهگی کودک با بالا و پایین بردن صدایش، روی تن صدا کار میکند.
توجه داشته باشید که :
اگر کودکتان تا ۶ ماهگی نمی تواند آوای صوتی تولید کند حتما با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
۷ تا ۱۱ماهگی
با افزایش سن و کسب تجربیات صوتی، صداسازی کودک بطور فزاینده ای ساختارهای هجایی و تن صدایی مانند بزرگسالان را منعکس میکند و کودک می آموزد صدای والدینش را تقلید کند.
صدای حیوانات را در پاسخ به سوالاتی مثل «صدای گاو چیه» تولید میکند.
در ۸ ماهگی استفاده بیشتر از ترکیب های مختلف با هجاهای مختلف اتفاق می‌افتد.
کودک بصورت طوطی وار تکرار میکند.(echolalia)
کودک آهنگ حرف زدن را دارد ولی ما متوجه حرف هایش نمی‌شویم چون معنی دار نیست. (jargon)
اسم خودش را می‌شناسد و به آن واکنش نشان می‌دهد.
حدود ۱۱ ماهگی مرحله ای است قبل از بیان اولین کلمه (PCF)
در طول ۱۰ تا ۱۲ ماهگی بابا و ماما را می‌گوید و می‌داند این کلمات به چه کسانی اطلاق می‌شود.
۱۲ماهگی
معمولا اولین کلمات معنی دار کودک در اولین سال تولد تولید می‌شود و البته بستگی به میزان گوش دادن کودک قبل از آن دارد.
بعد از اولین کلمات، گنجینه لغات کودک به سرعت گسترش می‌یابد.
در حالی که کودک شما در ۱ سالگی به سر می‌برد احتمالا بین ۳ تا ۶ کلمه بیان میکند.
همچنین اولین واژه های کودکان دارای ساختارهای ساده {CV، CVC، CVCV} هستند. (C :صامت مثل ب و V :واکه ها مثل آ )
رشد گفتار کودک
۱۳ تا ۱۸ ماهگی
تک کلمه ها را تقلید میکند.
در ۱۴ ماهگی صرف افعال را یاد می‌گیرد و میتواند جمله را با لحن پرسشی بیان کند.
از الگوهای آهنگین شبیه بزرگسالان استفاده میکند.
ممکن است برخی از همخوان های آغازین و تقریبا تعداد زیادی از همخوان های پایانی را حذف کند.
اغلب از گفتار نامفهوم استفاده میکند.
از دستورات ساده پیروی میکند.
خزانه واژگان بیانی اش ۳ تا ۲۰ کلمه یا بیشتر است که غالبا شامل اسامی هستند.
۱ تا ۳ مورد یا بیشتر از اندام های بدن را می‌شناسد.
در ۱۸ ماهگی به وسیله عبارات ساده نیازهایش را مطرح میکند، مثل : عروسک می‌خوام.
توجه داشته باشید که :
اگر تا ۱۵ ماهگی فرزند شما نتوانست هیچ کلمه ای را بیان کند با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
۱۹ تا ۲۴ ماهگی
بیشتر از کلمات استفاده میکند تا گفتار نامفهوم!
خزانه واژگان بیانی اش ۵۰ تا ۱۰۰ یا بیشتر است.
خزانه واژگان درکی اش ۳۰۰ کلمه یا بیشتر است.
ترکیب کردن اسامی با افعال و اسامی با صفت ها را آغاز کرده است.
استفاده از ضمایر را آغاز میکند.
عدم ثبات در کنترل صدا هنوز باقی است.
در جملات پرسشی از آهنگ مناسبی استفاده میکند.
از شنیدن داستان لذت می‌برد.
طبقه بندی های اصلی را می‌فهمد.(اسباب بازی – غذا و …)
برخی کودکان در حدود ۲ سالگی بیان جملات ۳ یا ۴ کلمه ای مثل سوالات، دستورات و عبارات را نشان می‌دهند.
نکاتی که باید مورد توجه قرار گیرند؛
سرعت افزایش واژگان بیانی کودک تا قبل از ۲۴ ماهگی به کندی پیش می‌رود و معمولا بین ۱۵ تا ۲۴ ماهگی کودکان به توانایی بیان ۵۰ کلمه دست می‌یابند، ولی حدود ۶۰ درصد از واژگان بیانی‌اش را اسامی تشکیل می‌دهند و با افزایش خزانه واژگان بیانی، کودکان از مرحله گفته های تک کلمه ای عبور می‌کنند و ترکیب کلمات را آغاز می‌کنند.
گفتار تلگرافی مرحله دیگری از ترکیب واژه هاست؛ که در این مرحله فاقد حروف، تکواژهای دستوری و … هستند.
توجه داشته باشید که :
اگر کودک ۲ تا ۳ ساله شما به جای پاسخ به پرسش تان تنها از خود صدا درآورد، متخصص گفتار و زبان را مطلع سازید. این مساله می تواند یک نشانه از تاخیر در رشد زبانی باشد.
منبع : https://brainplus.ir /
تهیه کننده : علیرضا سینی چی ( کارشناس ارشد زبانشناسی ) – معاون فن آوری دبیرستان
تایید کننده : رضا طالبیان شریف ( کارشناس روانشناسی ) – مشاور دبیرستان